HRV یا تغییرپذیری ضربان قلب چیست؟ کاربرد و اهمیت آن در سلامت روان
HRV یا تغییرپذیری ضربان قلب چیست؟ کاربرد و اهمیت آن در سلامت روان
مطالب مرتبط:
درمان غیردارویی اضطراب با واقعیت مجازی (کلیک کنید)
خلاصه مطلب:
تغییرپذیری ضربان قلب (HRV) یکی از شاخص های مهم در ارزیابی عملکرد سیستم عصبی و وضعیت سلامت روان است. در این مطلب با مفهوم HRV، نحوه اندازه گیری آن و کاربردهایش در مدیریت استرس، اضطراب و بهبود عملکرد ذهنی آشنا می‌شوید.
HRV چیست و چه تفاوتی با ضربان قلب دارد؟
تغییرپذیری ضربان قلب، Heart Rate Variability یا HRV فاصله زمانی بین دو ضربان قلب متوالی است. برخلاف تصور عمومی، ضربان قلب انسان در حالت طبیعی کاملاً یکنواخت نمی‌تپد، بلکه فاصله میان ضربان ها متغیر است. این نوسانات ظریف نشان دهنده‌ی انعطاف پذیری سیستم عصبی خودکار هستند.
در حالی که ضربان قلب (Heart Rate) تنها تعداد ضربان در هر دقیقه را نشان می‌دهد، HRV اطلاعات دقیق تری در مورد میزان تعادل و توانایی تنظیم استرس در بدن ارائه می‌دهد. به همین دلیل، HRV شاخصی دقیق برای ارزیابی سلامت روان و جسم، مدیریت استرس و کارکرد سیستم عصبی محسوب می‌شود.
سیستم سمپاتیک و پاراسمپاتیک
کلید درک HRV در سیستم عصبی خودمختار (ANS) نهفته است. این سیستم بدون نیاز به کنترل آگاهانه ما، فرایندهای حیاتی مانند تنفس، تنظیم ضربان قلب، گوارش و واکنش به استرس را مدیریت می‌کند. ANS از دو بخش اصلی تشکیل شده که هرکدام به شیوه ای متفاوت بر میزان تغییرپذیری ضربان قلب اثر می گذارند:
1. سیستم عصبی سمپاتیک (Sympathetic): این بخش مسئول آماده سازی بدن برای شرایط استرس زا است.
با فعال شدن سمپاتیک ( در زمان فشار روانی، فعالیت بدنی شدید یا احساس خطر ) ضربان قلب افزایش می یابد و فاصله زمانی بین ضربان‌ها یا HRV کاهش پیدا می‌کند.
2. سیستم عصبی پاراسمپاتیک (Parasympathetic): این بخش بدن را به سمت آرامش، ریکاوری و حالت استراحت هدایت می‌کند.
هنگامی که پاراسمپاتیک فعال است ( مانند زمان استراحت، تنفس آرام، مدیتیشن یا خواب ) ضربان قلب پایین می‌آید و فاصله بین ضربان ها یا HRV بیشتر می‌شود.
چرا HRV مهم است؟
بدن سالم و انعطاف پذیر، بدنی است که می‌تواند به سرعت بین این دو سیستم (سمپاتیک و پاراسمپاتیک) جابجا شود.
HRV بالا: نشان دهنده یک سیستم عصبی متعادل و منعطف است. این یک شاخص عالی برای آمادگی جسمی و سلامت روان است.
HRV پایین: نشان دهنده سیستم عصبی نامتعادل است. این حالت معمولاً در زمان خستگی مفرط، استرس مزمن، بیماری یا اضطراب بالا رخ می‌دهد.
چگونه HRV وضعیت استرس و اضطراب را منعکس می‌کند؟
تغییرپذیری ضربان قلب یا HRV یک شاخص‌دقیق برای سنجش میزان استرس و اضطراب است. هنگامی که سیستم عصبی خودمختار دچار اختلال یا عدم تعادل می‌شود، به ویژه زمانی که فعالیت بخش سمپاتیک افزایش و فعالیت پاراسمپاتیک کاهش می‌یابد، میزان HRV پایین می‌آید. HRV پایین نشان دهنده آن است که بدن انعطاف پذیری کمتری دارد و در حالت آماده باش مداوم قرار گرفته است. وضعیتی که با افزایش احتمال استرس مزمن، اضطراب و کاهش توانایی بدن برای بازگشت به حالت آرامش ارتباط مستقیم دارد.
چه عددی برای HRV طبیعی است؟
برای HRV یک عدد نرمال ثابت وجود ندارد. HRV شاخصی کاملاً فردمحور است و مقدار آن بسته به عوامل متعددی مانند سن، جنسیت، وضعیت آمادگی جسمانی، ژنتیک، سبک زندگی و سلامت عمومی هر فرد متفاوت است. به همین دلیل، اتکا به یک عدد ثابت برای سنجش وضعیت HRV معمولاً دقت بالایی ندارد. آنچه اهمیت دارد روند HRV شخصی شما در طول زمان است. افزایش تدریجی HRV معمولاً نشانه تعادل بیشتر سیستم عصبی است، در حالی که کاهش مکرر آن می‌تواند نشانه استرس، خستگی یا فشار فیزیولوژیک باشد.
اندازه گیری و پایش HRV با BioVR
جهت ارزیابی و اندازه‌گیری دقیق HRV و پایش روند تغییرات آن، راهکار پیشنهادی ما فناوری BioVR است. این سیستم جهت درمان غیردارویی اضطراب توسط لابراتوار هوش مصنوعی Raderon توسعه یافته و بر پایه واقعیت مجازی و بیوفیدبک طراحی شده است. BioVR با استفاده از مفهوم تغییرپذیری ضربان قلب (HRV)، به فرد کمک می‌کند تا استرس و اضطراب خود را مدیریت و کاهش دهد.
چگونه BioVR با پایش HRV به درمان استرس و اضطراب کمک می کند؟ (کلیک کنید)
برای تعیین وقت ارزیابی، تشخیص و درمان غیردارویی اضطراب، با مرکز ما تماس بگیرید.
برای تهیه پکیج درمان واقعیت مجازی BioVR با ما در ارتباط باشید.
